Judo – „Przegrani mają cele. Zwycięzcy mają systemy”

„Przegrani mają cele. Zwycięzcy mają systemy” – Scott Adams

Od wielu lat borykamy się ze zdobyciem medalu olimpijskiego. Medale z Mistrzostw świata zdobywamy co kilka ,a bywało  i co kilkanaście lat. Zaczynamy mieć problemy z medalami z Mistrzostw Europy. Mówię my, ponieważ ja też wiele lat funkcjonowałem w szkoleniu centralnym PZ Judo i odpowiadałem za szkolenie, czuję się też odpowiedzialny zarówno za sukcesy jak i porażki. Przeszedłem długą drogę od trenera kadry grup młodzieżowych do trenera kadry olimpijskiej Londyn 2012. Pomimo, że podopieczni zdobywali medale z Mistrzostw Europy, indywidualnie i drużynowe zabrakło tego najważniejszego – medalu olimpijskiego, gdyż w Londynie było 5 miejsce (Paweł Zagrodnik) i 7 miejsce (Daria Pogorzelec). W trakcie mojej pracy na stanowisku Dyrektora Sportowego zdobyliśmy medal z Mistrzostw Świata, indywidualny (Katarzyna Kłys)  i drużynowy (drużyna kobiet), ponownie zabrakło medalu olimpijskiego.

Ale wracając do tytułu „Przegrani mają cele. Zwycięzcy mają systemy”. Wielokrotnie, a może i zawsze w sporządzanych planach organizacyjno-szkoleniowych, wytycznych ministerstwa i związkowych pada to magiczne słowo cele szkoleniowe, cele medalowe. Potem są rozliczenia i analizy, cele zakładane i cele zrealizowane. Wyszło lub nie i padają kolejne cele. Druga sprawa to, ile razy każdy z nas wypowiedział lub usłyszał „nie mamy systemu”!!!. W mojej ocenie nadszedł czas by przenieść uwagę z celów na systemy, by wynikiem wprowadzonego i realizowanego systemu mógł być regularnie medal z mistrzostw świata i igrzysk olimpijskich na bazie silnego zwartego związku sportowego, który bez względu na polityczne rozwiązania będzie działał systemowo.

Wprowadzenie systemów organizacyjnego, szkoleniowego i biznesowego prowadzić będzie do osiągnięcia sukcesu w długim okresie, ponieważ umożliwiają one rozwijanie w czasie potencjałów niezbędnych w kolejnych przedsięwzięciach składających się na całość. Na efektywne funkcjonowanie ogólnokrajowego związku sportowego jakim jest Polski Związek Judo.

Tak ogólnie mówiąc w odniesieniu do systemów zadajemy sobie pytanie: „Jakie trwałe mechanizmy muszą funkcjonować?” zamiast: „Jaki krótkookresowy cel możemy osiągnąć?”. W pierwszym przypadku możemy wywołać silny efekt tzw. kuli śnieżnej, podczas gdy w tym drugim mamy tylko alternatywę: sukces lub porażka.

Wielu z nas doskonale zdaje sobie sprawę, że sukcesy takich potęg w judo jak np. Japonia, Rosja, Niemcy, Francja, należy też wymienić „małe państwa” jak Słowenia, Holandia czy Belgia,  to wynik działających systemów. Zdarzają się potknięcia, ale czy czekali na medal olimpijski aż 20 lat?, a na medal z mistrzostw świata kilkanaście lat?

Czy brakuje nam talentów? Jestem przekonany, że nie!. Wierzę, że Polacy należą do jednych z najbardziej utalentowanych narodów świata w sportach walki, przecież w historii polskiego judo są najwybitniejsi judocy świata.

 Utalentowany zawodnik- utalentowany trener- system działania

Wyszukanie diamentów, ich oszlifowanie by przerodziły się w brylanty to wyzwanie, współdziałanie i odpowiedzialność wielu ludzi. To właściwi ludzie, to wytrwałość i trening, które łącznie dają ogromną siłę.

Przeobrażenie talentu w wybitnego sportowca na miarę medalisty mistrzostw Europy, świata oraz Igrzysk Olimpijskich to przekształcenie marzeń w rzeczywistość. Tylko świadoma i zdeterminowana jednostka może tego dokonać.

Jeżeli zawodnik chce spełnić swoje marzenia musi podjąć ryzyko. Mieć ogromną motywację i pewność siebie w urzeczywistnianiu swojej wizji. Pamiętać, że ma tylko jedną szansę na realizację swoich marzeń sportowych. Ma jedno życie, jedną szansę, by uprawiać judo wyczynowo. Nadszedł więc czas by uświadomić wszystkim trenerom i działaczom, zawodnikom oraz i ich rodzicom, że tylko prawdziwe profesjonalne podejście do kariery sportowej może doprowadzić do spełnienia marzeń – bycia doskonałym. Zawodnicy jeżeli sami chcą stać się wybitnymi judokami, muszą otoczyć się pozytywnymi ludźmi, wojownikami i profesjonalistami, którzy również mają ogromne ambicje bycia doskonałymi, a wtedy sukces jest gwarantowany. Sztab szkoleniowy to nie mogą być ludzie przypadkowi. Trener judo, trener od przygotowania motorycznego, psycholog, fizjoterapeuta czy dietetyk  muszą być najlepsi w swoim fachu. Tylko otaczanie się takimi profesjonalistami może inspirować, wspomagać proces treningowy. Rady i opieka świetnie wyszkolonych i doświadczonych specjalistów jest niezbędna. Wiedza metodyczna szkoleniowca, jego doświadczenie i znajomość najnowszych danych naukowych. Trener musi na bieżąco śledzić te informacje przez zaznajamianie się z bieżącym pismem naukowym, uczestniczenie w konferencjach, współpracę z innymi szkoleniowcami oraz szczegółową i obserwację swoich podopiecznych. Trener może modyfikować i dostosowywać plan treningowy odpowiednio do poszerzającej się wiedzy i doświadczenia.

Organizowanie i planowanie procesu treningowego należy uważać za uzasadnioną naukowo sztukę. Zastosowanie dobrze opracowanego, opartego na podstawach naukowych planu pozwala uniknąć działań przypadkowych i bezcelowych. By stworzyć skuteczny plan treningowy, trener musi wytyczyć długoterminowy program rozwoju i optymalizacji możliwości sportowca. Aby pomóc sportowcowi w osiągnięciu odległych celów treningu, szkoleniowiec musi go bacznie obserwować w trakcie ćwiczeń i zawodów, a okresowo przeprowadzać odpowiednie sprawdziany. Powinny one dostarczać pożądanych informacji, by można je było wykorzystać w kształtowaniu bodźców treningowych.

Skuteczna i efektywna ścieżka rozwoju talentu

By utalentowany zawodnik kroczył drogą do sukcesu niezaprzeczalnie potrzeba optymalizacji struktury i treści wieloletniego szkolenia zgodnie z logiką tego procesu i uwarunkowaniami rozwoju osobniczego. Model organizacji i struktury szkolenia ma znaczenie nie tylko porządkujące, ale ma spełniać wiele funkcji kontrolno-regulacyjnych. Ogólna struktura szkolenia musi uwzględniać m.in. optymalny wiek rozpoczęcia treningów i uzyskiwania największych sukcesów sportowych, czas trwania etapów i ich treść oraz podział na kategorie wagowe. W obecnym systemie dofinansowywania przez państwo współzawodnictwa dzieci i młodzieży oraz realizacji przygotowań kadr narodowych do udziału w imprezach mistrzowskich funkcjonują kadry wojewódzkie i narodowe, aż do grup szkolenia olimpijskiego plus program Team100. Wygląda na to, że droga rozwoju talentu jest jasno wytyczona?

Skuteczna i efektywna ścieżka rozwoju talentu od klubu przez kadry wojewódzkie, narodowe i być może Olimpijskie Ośrodki Szkolenia powinna być oparta na konkretnym, metodycznym i spójnym (organizacyjnym, szkoleniowym i biznesowym) szkoleniu. Nie może być działania od przypadku do przypadku. Rozwiązanie systemowe jest konieczne!!!

Jan Kosendiak pisze w : „Projektowanie systemów treningowych”, że projektowanie procesu treningowego  z jednej strony musi być oparte na syntezie wiedzy wchodzącej w zakresie nauk o sporcie, obejmującej miedzy innymi konkretne algorytmy postępowania, a z drugiej strony powinno mieć charakter twórczy, ponieważ dotyczy problemów oryginalnych, często unikatowych. Dodaje, że każdy projekt systemu treningowego jest dziełem oryginalnym, niepowtarzalnym. Trening sportowy jako system działań rozłożonych w czasie – periodyzacja treningu sportowego.

Zapewnienie optymalnych warunków dla rozwoju utalentowanych judoków to również wsparcie rozwiązań służących godzeniu życia zawodowego lub nauki z ich karierą  sportową, wsparcie stypendialne. Takim niezrealizowanym dotąd pomysłem PZ Judo, zaakceptowanym przez MSiT jest powołanie Ośrodków Szkolenia Olimpijskiego w Judo (wsparcie finansowe Spółek Skarbu Państwa). Przeprowadzona  diagnoza obszaru szkolenia w polskim judo od roku 2000, która została zawarta w Programie Rozwoju Judo do roku 2020, prowadziła do podjęcia działań zwiększających skuteczność szkoleniową (wynikową) na poziomie seniorskim. System  przekształcania talentu w osiągnięcia na miarę medalu z mistrzostw świata czy igrzysk olimpijskich, musi umożliwiać jednoczesne prowadzenie szkolenia sportowego i edukacji lub pracy. Dlatego celem zadania powinno być uzupełnienie szkolenia centralnego w Ośrodkach Szkolenia Olimpijskiego w Judo. Wiemy, że najzdolniejsi zawodnicy i zawodniczki są rozproszeni po całej Polsce i trenują w klubach gdzie często nie można już w wieku juniora czy młodzieżowca podnosić poziomu sportowego. Celem skupienia najzdolniejszych zawodników w ośrodkach powinno być podniesienie jakości i skuteczności procesu szkolenia. Rozwój indywidualnych zdolności od najwcześniejszych lat musi odbywać się wśród najlepszych z najlepszych w kraju i za granicą. Dlatego lokalizacja ośrodków na bazie, lub przy Akademii Wychowania Fizycznego powinna również ułatwić dostęp do infrastruktury szkoleniowej, nauki, odnowy biologicznej i zabezpieczenia medycznego.

Zabezpieczenie biznesowe szkolenia

Model biznesowy zabezpieczenia procesu szkolenia talentu powinien zakładać, że środki finansowe ze wszystkich źródeł są przeznaczane na program prowadzący do sukcesu. Tylko profesjonalna realizacja programu może to zagwarantować. Środki  powinny być inwestycją w przekształcanie talentu w osiągnięcia, przeznaczane na określonych zawodników, trenerów. Skierowanie środków finansowych z różnych programów i projektów na finansowanie przygotowań grup młodzieżowych i seniorskich w jeden sprawnie funkcjonujący mechanizm (system) zdecydowanie zwiększa szansę na  sukcesy w postaci znakomitych startów polskich judoków podczas największych światowych zawodów.

Również bardzo istotnym powodem do podjęcia zdecydowanych kroków w kierunku finansowania procesu szkolenia i ich głównych aktorów tj. zawodnika i trenera jest dynamicznie zmieniająca się sytuacja na rynku sportu. Sport, a przede wszystkim sport wyczynowy, to w dzisiejszych czasach „produkt”, który musi inspirować konsumentów, uczestników tych zdarzeń.

Tworzenie skutecznego systemu

Moim zdaniem jako trenera, oprócz przygotowania i realizacji indywidualnego programu szkoleniowego konieczne jest inspirowanie zawodniczek i zawodników do najwyższych osiągnięć. Uczyć ich pokonywania słabości, zaangażowania w pracę na treningach w drodze do sukcesu, by mogli zrealizować swoją wizję przekształcenia posiadanego talentu i możliwości w wybitnego judokę. Ważnym jest zatem z jednej strony, myślący trener, który doskonale zna i rozwija swój warsztat trenerski, rozumiejący indywidualność zawodnika i wiedzący jak rozwijać jego talent i z drugiej strony zawodnik z wysoką motywacją do osiągnięcia sukcesu.

Niestety zbyt  często już doświadczamy i zapewne doskonale zdajemy sobie sprawę, iż bez sprawnie funkcjonującego systemu organizacyjno-szkoleniowego oraz biznesowego, sukcesy jakieś będą, ale od przypadku do przypadku.

Dlatego zgadzam się z autorem motta i zarazem strategii działań Scottem Adamsem: „Przegrani mają cele. Zwycięzcy mają systemy”. Tylko systemowe rozwiązania, rozłożone w czasie dają trwałe i skuteczne efekty. Jestem przekonany również, że stać Nasze Środowisko Judo na wypracowanie takiego systemu, ponieważ spotkałem na swej drodze wybitnych judoków i trenerów, mistrzów judo, wspaniałych i mądrych ludzi. Doświadczenie i wiedzę jaką posiadamy o tej dyscyplinie jest ogromna i możemy wspólnie wypracować trwałe systemowe działanie. Dlatego na zakończenie chcę przytoczyć jeszcze jednego autora spoza judo Jima Collinsa.

Jim Collins w swojej książce ” Od dobrego do wielkiego” pisał: „Stare powiedzenie, że ludzie są najważniejszymi z aktywów organizacji jest błędne. To nie ludzie są najważniejszymi z aktywów organizacji, są nimi właściwi ludzie”. Autor, który analizował trwałe sukcesy największych organizacji dodaje: „Podkreślić należy, że ważne jest dokładne przestrzeganie porządku – najpierw kto potem co oraz zdyscyplinowani ludzie – zdyscyplinowane myślenie – zdyscyplinowane działanie„. Następuje tworzenie skutecznego systemu!.

dr Adam Maj (6 dan)

 „Możesz osiągnąć w życiu wszystko, pod warunkiem, że nie dbasz o to, na kogo spadną zaszczyty” – Harry S. Truman